De betaalbaarheid van het sociaal domein staat al jaren onder druk. De afgelopen jaren zijn de kosten van met name zorgtaken fors gestegen. Het gemeentelijke zorg- en welzijnswerk wordt op de manier zoals het nu gaat de komende jaren onbetaalbaar. De oorzaken zijn bekend: we worden steeds ouder, er wordt meer van ons verwacht en we leggen voor ons zelf de lat (te) hoog. Daarnaast spelen geldzorgen, individualisering en kansenongelijkheid een rol. Hierdoor is er een groeiende groep die ondersteuning nodig heeft. Bovendien wordt de (psychische) problematiek bij diverse doelgroepen complexer, waardoor steeds vaker een beroep wordt gedaan op professionele hulp en zorg. Tegelijkertijd zijn al die professionals op de arbeidsmarkt niet te vinden, met groeiende wachtlijsten als gevolg.
Grip op kosten is nog niet zo eenvoudig
Gemeenten hebben slechts beperkte mogelijkheden om de kosten in de hand te houden. Inwoners die recht hebben op hulp of zorg kan deze hulp immers niet zomaar worden ontzegd. Herhaaldelijke oproepen van gemeenten (via de VNG) bij het Rijk om de zorgvraag en -kosten in balans te brengen met de middelen die gemeenten vanuit het gemeentefonds krijgen, hebben (nog) niet geleid tot een structurele oplossing. Inmiddels trekt ook het Rijk aan de rem; vanaf 2026 wordt een forse bezuiniging ingeboekt.
Fundamentele verandering nodig
De ‘kaasschaafmethode’ en ‘hier en daar’ wat efficiënter werken zet geen zoden aan de dijk. Er moet iets fundamenteels veranderen. Uitgangspunt is dat zorg, hulp en ondersteuning er altijd zijn voor mensen die het, het hardst nodig hebben. Om dit doel te bereiken moet de vraag naar relatief dure ‘tweedelijns’ zorg worden ingedamd. Ook preventie is belangrijk: beter voorkomen dan genezen.
Ook de gemeente Loon op Zand heeft met deze problematiek te maken. De gemeente wil haar aanpak en interventies zo gericht mogelijk inzetten en heeft zich de vraag gesteld:
“Hoe kan data ons helpen om de samenleving enerzijds weerbaarder en zelfredzamer te maken én anderzijds de uitvoering van sociaal domein efficiënter te organiseren?”
Loon op Zand heeft ons gevraagd om de gemeente te helpen meer datagedreven te werken in het sociaal domein.
Het begin is er
De afgelopen jaren was er al het nodige gebeurd op het gebied van datagedreven werken. Zo heeft de gemeente een visie op het sociaal domein opgesteld, waarin de problematiek helder is verwoord en langs drie lijnen wordt ingezet op het vergroten van de grip en het verhogen van de kwaliteit. Intussen is de gemeente aan de slag gegaan met het vertalen van de visie naar een concreet uitvoeringsplan. Tot slot zijn de afgelopen jaren een digitaal dashboard ontwikkeld waarin actuele data over zorg en hulp in beeld zijn gebracht en er wordt periodiek aan de raad gerapporteerd middels een raadmonitor. Deze elementen zijn echter nog onvoldoende op elkaar aangesloten en ook is er nog geen duidelijke verbinding naar de P&C-cyclus.
Datagedreven werken: eerst terug naar de basis
Datagedreven werken is een middel en geen doel op zichzelf. Centraal in onze aanpak staat: eerst terug naar de basis! Welk probleem willen we oplossen met datagedreven werken? Wat zijn de belangrijkste inhoudelijke doelgroepen en problematieken? Aan welke knoppen kunnen we draaien om daar iets aan te doen, rekening houdend met beschikbare middelen en de reële mogelijkheden van de gemeente? En hoe houden we zicht op de effectiviteit en efficiëntie van onze interventies? Zolang dit niet helder is, blijft het onduidelijk welke data je nodig hebt en wat je mogelijk nog extra moet meten.
Deze – en andere – vragen zijn essentiële beginvragen vóórdat je aan de slag kunt gaan met het maken van interactieve dashboards en spetterende rapportages, laat staan intelligente, zelflerende en voorspellende modellen. Zodra deze vragen scherp in beeld zijn, kunnen gericht data worden verzameld en in beeld worden gebracht. Als additioneel iets moeten worden gemeten of onderzocht, dan is helder waarvoor dat nodig is.
De focus verschuift van het instrument – datagedreven werken – naar het maatschappelijke doel: adequate hulp en zorg bieden aan mensen die het nodig hebben, tegen aanvaardbare kosten. Datagedreven werken komt weer in het hart van het sociaal domein te liggen en kan zo een integraal onderdeel worden van het werk van beleidsmedewerkers, en niet alleen van de ‘techneuten van de cijfertjes’.
Meer weten over hoe we dit vraagstuk precies aanpakken? We vertellen je er graag meer over. Neem contact met ons op en maak vrijblijvend een afspraak.
Dit artikel is tot stand gekomen in nauwe samenwerking met Flexkwaliteit.
