Dit is de titel van een onderzoek van Emiel Rijshouwer en Els Leclercq naar inwonersparticipatie in de Rotterdamse wijk Reyeroord. Volgens dit onderzoek gaat de gemeente met goede intenties in gesprek met inwoners, maar komt er vaak weinig terecht van wat inwoners willen.
Systeem- vs. leefwereld
De onderzoekers stellen in hun artikel op socialevraagstukken.nl dat de bekende paradox van #systeemwereld de #leefwereld in de weg staat. Ambtenaren en middenmanagement bieden te weinig ruimte om samen met inwoners tot (andere) oplossingen te komen. Contracten, samenwerkingsverbanden, structuren en processen ontnemen de ruimte om te werken aan de problemen en oplossingen die de inwoners zelf aandragen.
Out-of-the Web
Vanuit ons werk is dit fenomeen zeer herkenbaar. Wij, Mark Hendrikx en Joël Wieme, hebben in de afgelopen jaren voor diverse gemeenten #participatiebeleid gemaakt, behoeften #gebiedsgericht opgehaald (met #kernenCV's) en hebben we medewerkers begeleid en getraind om tot een #participatievegemeente te komen. Dit doen we volgens onze ‘Out-of-the Web’ benadering, waarbij we met inwoners en medewerkers terug naar de bedoeling gaan, onnodige bureaucratie en systemen weghalen en medewerkers prikkelen om tot creatieve oplossingen te komen. Dit is nodig, omdat de praktijk van participatie vaak ontzettend weerbarstig is.
Weerbarstige praktijk
De weerbarstigheid zit niet zozeer in onwil bij ambtenaren, maar in een kluwen aan systemen, structuren en regels waar de ambtenaren zich toe moeten verhouden. Fijn als inwoners zelf hun buurt willen opknappen, maar het wordt vaak lastig als blijkt dat de afdeling openbare ruimte al onderhoudscontracten heeft met aannemers en hoveniers, de afdeling verkeer legio eisen stelt aan de verkeersveiligheid van de inrichting en de medewerkers van duurzaamheid eisen stellen i.h.k.v. hittestress en het klimaat. Niet zelden worden initiatieven van enthousiaste inwoners door het ‘web’ – dat er overigens om moverende redenen is - in de kiem gesmoord.
Systeemwereld onbewust leidend
Nog te vaak zijn de systemen, structuren en regels (vaak onbewust en onbedoeld) leidend en níet de wensen en behoeften van de inwoners. Gemeenten proberen burgerbetrokkenheid te realiseren op hún voorwaarden, dus binnen de context van het web. Gechargeerd gezegd: de gemeente verwacht dat de leefwereld van de inwoners zich zal voegen naar de systeemwereld van de gemeente. Dit leidt tot oneigenlijke en onwenselijke situaties:
👉 De gemeente heeft een plan al grotendeels ingevuld en vraagt inwoners (soms met veel bombarie in een forse communicatiecampagne) om input te leveren op de laatste details die voor inwoners het minst interessant zijn.
👉 Er worden behoeften opgehaald en tijdens het ophalen ontstaan vanzelfsprekend verwachtingen bij inwoners. Er wordt te weinig gekeken of de wensen en behoeften wel reëel en haalbaar zijn, wat de uitvoering grofweg vraagt en wie waarvoor verantwoordelijk is. Bij de 'uitvoering' kunnen de torenhoge verwachtingen bij lange na niet worden gerealiseerd, teleurstelling is het resultaat.
👉 De gemeente wil participatie op een andere manier organiseren en zoekt meteen naar middelen, instrumenten en strak omlijnde methoden. Nieuwe gesprekstechnieken, mooiere enquêtes, getekende gespreksverslagen, digitale participatiewebsites en zelfs het #burgerberaad. Allemaal prachtige instrumenten, maar vaak lekt de energie na een tijdje weg en ontstaat er 'gedoe', omdat....
… de systeemwereld voor inwoners ver af staat van hún werkelijkheid en dus voor hen niet logisch is. Echte burgerinvloed vraagt van de gemeente om omdenken; wat is er wél mogelijk binnen de vigerende systemen, structuren en regels? Zo maakten we bijv. bij een gemeente mee dat een goed bedoelende beleidsmedewerker Wonen er aanvankelijk van overtuigd was niets te kunnen betekenen voor een tiental starters die op zoek was naar kleine betaalbare woningen. Het ging om een locatie waar geen nieuwbouw mogelijk was en waar een voormalig zorgcentrum gevestigd was. Na een gesprek met de architect, de starters en de beleidsmedewerker bleek het bestaande pand zó aan te passen, dat er tien starterswoningen in gerealiseerd konden worden. Dit paste binnen het bestemmingsplan en voldeed aan de wensen van zowel de groep starters als de architect. De beleidsmedewerker kon zich aanvankelijk geen voorstelling maken van deze oplossingsrichting.
Vergroot het omdenkvermogen bij ambtenaren!
Om burgerbetrokkenheid te versterken is een investering nodig in organisatieontwikkeling, zodat het ‘omdenkvermogen’ van ambtenaren wordt vergroot en zij creatiever omgaan met alle regels en systemen die er zijn. Hiermee kun je direct aan de slag door medewerkers in de praktijk gericht te helpen en te begeleiden om in voorkomende gevallen om te denken en te zoeken naar slimme oplossingen die aansluiten bij de wensen en behoeften van de samenleving. Onze ervaring is dat er dán écht duurzame burgerbetrokkenheid ontstaat.
Meer weten? Neem contact met ons op via info@faqtoradviseurs.nl of 06 - 36 46 73 04 / 06 - 54 27 00 04.
